4.2 ℃
Leger
Dudok begint zijn carrière niet als architect, maar in het leger waar hij bij de genie terecht komt. Als militair krijgt hij een technische opleiding, waarbij hij de nodige bouwkundige kennis opdoet. Hij ontwerpt onder andere verschillende forten en een tehuis voor militairen voor hij zijn loopbaan in 1913 voortzet als ingenieur bij publieke werken in Leiden.
Sollicitatie in Hilversum
In 1914 overlijdt Piet Andriessen, gemeentearchitect van Hilversum en komt deze functie vrij. Dudok is één van de kandidaten die op de vacature reageert en is uiteindelijk ook degene die gekozen wordt om de functie te vervullen: “Het was een hele gewone sollicitatie procedure”, vertelt Joke Reichardt, freelance onderzoeker en rondleider bij het Dudok Architectuur Centrum (DAC). “Uiteindelijk werd Dudok van alle kandidaten het meest geschikt geacht. Zijn sollicitatiebrief kun je terugvinden in het streekarchief.”
Villa’s en landgoederen
In de 19e eeuw is Hilversum nog een boerendorp met zo’n 3000 inwoners. Maar Amsterdam is dichtbij en rijke Amsterdammers zien in Hilversum een mooie plek om zomerhuizen met grote landgoederen te bouwen: “Zij verbleven met het hele gezin een paar maanden in hun buitenhuizen, want Amsterdam was vies en stonk in de zomer. Na de zomer gingen ze terug naar Amsterdam, omdat er geld verdiend moest worden”, vertelt Reichardt. Een populaire plek is langs de ’s Gravelandseweg en dat is de reden dat daar nu nog steeds zoveel villa’s staan. Als Hilversum in 1874 een station krijgt, worden deze Amsterdammers Hilversummers, want veel van hen blijven hier permanent wonen. Met de komst van deze nieuwe inwoners en de bedrijvigheid die zij meebrengen zijn uiteraard ook scholen en winkels nodig. Ook de woningwet en de opkomst van tapijt en diamantindustrie en de komst van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek dragen hieraan bij.
Twee opdrachten
Dudok begint in 1915 als Directeur Publieke Werken in Hilversum en komt dus precies op het goede moment binnen. Bij zijn aanstelling krijgt hij twee opdrachten mee: het bouwen van een nieuw raadhuis en het maken van een stedelijk uitbreidingsplan. Het raadhuis (het gebouw waar nu Museum Hilversum zit) is veel te klein voor een stad in ontwikkeling, dus moet er een nieuw komen. Dat wordt het wereldberoemde raadhuis dat de gemeente nog steeds in gebruik heeft. Dudok krijgt veel vrijheid en kan in Hilversum zijn stijl en visie volledig ontwikkelen. Naast het raadhuis ontwerpt hij onder andere 17 scholen, 25 woningbouwprojecten, twee begraafplaatsen en twee badhuizen in Hilversum.
Dirigent van het orkest
Als stedenbouwer kijkt Dudok weinig naar andere architecten, maar gaat hij wél uit van het tuinstadmodel dat in Duitsland en Engeland navolging heeft. Voor Dudok zijn leefbaarheid en de menselijke maat heel belangrijk en dat uit zich in wijken waar het fijn wonen is met tuinen en plantsoentjes: “Hij zag zichzelf als dirigent van het orkest en de stad was het totale orkest. De verschillende instrumenten waren de wijken en/of huizen. Alles had een functie in het geheel.”
Geen concessies
Dudok werd hierdoor een veelgevraagd stedenbouwer. In Hilversum krijgt hij als Directeur Publieke Werken veel vrijheid, maar in andere steden worden zijn plannen niet altijd uitgevoerd. Een reden die daarvoor genoemd wordt is dat Dudok koppig en autoritair zou zijn geweest en moeilijk concessies kon doen: “Er wordt verschillend over hem geschreven, maar ik denk dat het wel duidelijk is dat hij heel goed wist wat hij wilde en meestal overtuigd was van zijn eigen gelijk. En als hij niet mee wilde gaan met een gemeenteraad dan legde hij ook gewoon zijn functie neer.” Ontwerpen voor steden als Den Haag, Zwolle en Alkmaar zijn daardoor niet of maar deels uitgevoerd. Gelukkig zijn er veel plannen wél uitgevoerd, zoals in de wijk Geuzenveld in Amsterdam.
Drie Dudok Tentoonstellingen
Gelukkig zijn er ook veel plannen wel uitgevoerd. Om Dudok als stedenbouwer buiten Hilversum onder de aandacht te brengen heeft het DAC de tentoonstelling “De stad is het mooiste bouwwerk!” gemaakt die te zien is in het raadhuis. Ook de ontwikkeling van Hilversum als klein boerendorp in 1850 tot een stad met 33.000 inwoners in 1915 is te zien in een expositie: Hilversum Ontkiemd. Krijg je geen genoeg van Dudok dan is er ook nog een derde tentoonstelling die gewijd is aan Dudoks Verkeershuisje dat jarenlang de blikvanger was voor mensen die met de trein naar Hilversum kwamen. Meer weten? Ga dan naar www.dudokarchitectuurcentrum.nl/activiteiten/tentoonstellingen.
